‘Het is maar hoe je het wilt framen’ zegt de voorzitter van een onderzoeksinstituut voor pensioenen op een vraag van interviewer Cees Grimbergen. Bij iedere journalist gaan alarmlampen knipperen bij zo’n versluierend antwoord. Hoe staat het met de transparantie en de bereidheid daartoe? En … zijn de misstanden bij pensioenen misschien groter dan bij banken?

Openheid ontweken

Het is een kort fragment uit een onthutsende aflevering van de serie Zwarte Zwanen van omroep Max. Tegelijk een veelzeggend fragment, want behalve over de transparantie roept een dergelijk antwoord ook twijfels op over de professionaliteit waarmee de pers wordt behandeld. Geen enkele journalist mag genoegen nemen met zo’n antwoord. Bovendien leert de ervaring dat wie openheid ontwijkt, vaak geneigd is met enige overmoed het eigenbelang te kunnen nastreven, al dan niet op grote schaal. En dat loopt geheid een keer fout: de betrokkenen gaan over de schreef en lopen tegen de lamp.

Wie is eigenaar?

De serie Zwarte Zwanen gaat over misstanden in de pensioenwereld. Eerdere afleveringen gingen over onbestrafte fraude, vriendjespolitiek, torenhoge verdiensten, extreem ingewikkelde regels en bizar jargon, allemaal rond het geld van kwetsbare mensen die geen keus hadden waar hun pensioengeld is ondergebracht. Van deze ‘pensioendeelnemers’ zit 1350 miljard euro in Nederlandse pensioenfondsen, maar de laatste noemen zich ‘juridisch eigenaar’.

Verbijstering, woede en bezorgdheid

Verder toont deze aflevering het bekende patroon. Bestuurders van financiële instellingen die zich verrijken, die hun belangen naar hartenlust verstrengelen en die elkaar lof toezwaaien. Gedupeerden die zich argeloos in de materie verdiepen, vragen gaan stellen en door de antwoorden (dan wel het gebrek daaraan) steeds dieper gaan graven, waarbij verbijstering, woede en bezorgdheid elkaar afwisselen.

Het echte schandaal?

VjG zet de indicaties dat de schandalen bij de pensioenfondsen groter zijn dan die bij banken even op een rij:

• pensioenen zijn eigenlijk altijd ingewikkeld, in tegenstelling tot sommige producten van banken. Dit belemmert de transparantie, dus de kansen voor wie geen expert is om te verifiëren of alles goed zit en recht te halen
• pensioenen staan veel minder ter discussie, iedereen denkt dat het wel goed geregeld zal zijn in Nederland
• pensioenen gaan over de toekomst, er is dus een gebrek aan urgentie en aan duidelijkheid hoeveel je terugkrijgt van het ingelegde geld
• er is geen concurrentie tussen pensioenfondsen, ze zijn gebonden aan de bedrijfstak van de arbeidsovereenkomst. De ervaring leert dat monopolies leiden tot uitwassen
• door al deze factoren is de kans groot dat regulering en toezicht bij pensioenen minder stringent zijn dan bij de bankensector, terwijl het juist intensiever zou moeten.

Pensioendebat

Omroep Max besteedt maandag om 2025 op NPO2 opnieuw aandacht aan dit onderwerp met het Nationaal Pensioendebat.

Als bezoekers van de website Verhuis je Geld reageren op dit bericht komen we bij een latere gelegenheid terug op het onderwerp pensioen.