Ons Geld confereert over de weg naar een nieuw geldstelsel
Het financiële systeem wordt nog steeds gekenmerkt door macht, eigenbelang en instabiliteit. Afgezien van een debat in de Tweede Kamer over een burgerinitiatief heeft actiegroep Ons Geld ogenschijnlijk nog weinig bereikt. Over de vraag welke denkbeelden en activiteiten tot hervorming kunnen leiden, belegde de organisatie op 18 juni een symposium in het DeLaMar Theater. Onder leiding van acteur George van Houts kwamen deskundigen en politici aan het woord.
Boos en radeloos
Initiatiefnemer Luuk de Waal Malefijt van Ons Geld zag in 2002 een documentaire en realiseerde zich de enorme tekortkomingen van het geldstelsel: het is niet democratisch tot stand gekomen, het is niet eerlijk omdat er veel ongelijkheid is en het is niet stabiel. “Ik voelde me boos en radeloos, gelukkig zag ik een poster met een uitspraak van Lily Tomlin die weer perspectief gaf. Ik stopte met mijn studie en kreeg ruzie bij mijn bijbaan, vanaf dat moment kon ik me volledig toeleggen op het geldsysteem.”
‘Goed dat er monsters zijn’
De weg naar de toekomst doet De Waal denken aan het boek Hero’s Journey van Joseph Campbell. “De scenario’s van veel beroemde films zijn gebaseerd op de verteltechniek die in dit boek wordt behandeld. Daarin bestaat ieder verhaal uit de interactie tussen een hoofdpersoon, een helper, een uitdaging en een beloning. De hoofdpersoon kan een individu zijn, maar ook de samenleving die monster tegenkomt. Het is goed dat er monsters zijn, anders zouden we ons vervelen en kunnen politici geen campagne voeren.”
Financieel geletterd
Ons Geld heeft ook educatieve activiteiten. Naast het bordspel Money Maker (zie het eerdere artikel op deze website) wordt ook materiaal ontwikkeld voor het basis- en voortgezet onderwijs. Jacqueline Haarsma van de organisatie: “Het Nibud stelt dat kinderen onvoldoende financieel geletterd zijn. Wij gaan zorgen dat docenten die hier wat aan willen doen daarvoor de instrumenten krijgen.”
Geld stroomt van arm naar rijk
Spreker Klaas van Egmond (onder meer verbonden aan Sustainable Finance Lab) ging in op de maatschappelijke noodzaak van vernieuwingen in de financiële sector: “Er wordt handel gedreven op basis van waarde, dus is een manier nodig voor het toekennen van waarde. De economie is ondergeschikt geraakt aan dat systeem, in plaats van omgekeerd, en momenteel staan de menselijke waarden daar weer onder. Besluiten worden in toenemende mate genomen op basis van financiële motieven en de bijbehorende machtspositie, waardoor steeds meer geld stroomt van arm naar rijk. Samen met toenemende complexiteit en falend toezicht, is het niet verwonderlijk dat steeds meer grote publieke belangen in private handen komen.”
‘Het kan niet anders’
Wie daar wat aan wil doen krijgt te horen dat het niet anders kan, want de overheid is niet te vertrouwen. Van Egmond: “Toch zijn het private krachten, zoals banken, die het systeem zodanig inrichten dat alle voordeel naar hen gaat. Dat is niet alleen onrechtvaardig en onethisch, het is ook schadelijk voor iedereen. Dit betekent niet dat er geen hoop is. DNB gaat verrassend constructief en open om met vernieuwende inzichten. Ze opereren in de geest van Thorbecke die zomaar uit het niets een democratische grondwet bedacht, op basis van drie principes:
- mensen hebben rottige eigenschappen
- dat gaat nog een tijdje zo door
- we kunnen dit beteugelen.”
Geldschepping vanuit nutsfunctie
In een nieuw geldsysteem is een belangrijke rol weggelegd voor de virtuele euro, aldus Edgar Wortmann van Ons Geld. Dit is een digitale munteenheid die kan worden vergeleken met giraal geld, maar die opeisbaar is zonder dat een bank daar voorwaarden aan kan stellen. Wortmann: “Daarmee combineert de virtuele euro de voordelen van contant geld en bankgeld. Dit geeft de zekerheid dat geldschepping gebeurt vanuit een nutsfunctie met een wettelijke bevoegdheid en gestuurd door maatschappelijke behoefte. Invoering van de virtuele euro in de EU is snel mogelijk door de oprichting van een monetaire autoriteit die onafhankelijk is van particuliere banken en tevens los staat van de centrale bank.”
Edgar Wortmann: “De virtuele euro combineert de voordelen van contant en bankgeld.”
Drie politici
Tot slot van het symposium was een forumdiscussie. Vertegenwoordigers van veel politieke partijen waren daarvoor uitgenodigd, maar er waren er slechts drie: Paul Tang van de PvdA, Renske Leijten van de SP en Ewald Engelen van de PvdD. Ook Antoinette Hertsenberg van het tv-programma Radar zat in het forum. Zij meldde dat de uitzending Schuldvraag van Radar Extra over de banken een zeldzaam groot aantal inhoudelijk reacties had opgeleverd. “Mensen vroegen verontwaardigd ‘Waarom wist ik dit niet?’ Helaas pakt de overheid het probleem niet bij de oorzaak aan en geeft de journalistiek weinig aandacht aan de standpunten van de diverse partijen.”
Halfslachtige aanpak
De bijdrage van Tang werd gekenmerkt door emotie. Zonder veel plannen liet hij weten zich te ergeren aan de halfslachtige aanpak van de financiële lobby en zich machteloos te voelen bij het gebrek aan vertrouwen in de overheid. Zo kwam hij heel oprecht over, terwijl hij consistent de genoemde machteloosheid uitstraalde. Hij was dan wel weer de spreker die na afloop het langst bleef napraten voor het toelichten van zijn mening.
Panama Papers
Leijten was vooral eerlijk. “Toen in april 2016 de Panama Papers uitkwamen dacht ik dat de sector eindelijk aangepakt zou worden, maar er is blijkbaar meer macht dan ik dacht in handen van degenen die belang hebben bij het negeren van maatschappelijke problemen. Ik ben nog maar drie maanden met deze materie bezig, dus ik weet er onvoldoende van om een stellige mening te kunnen hebben.”
‘Ze werken niet mee’
Deze laatste uitspraak deed Leijten zelfs twee keer. Dit riep de vraag op of de standpunten van Ons Geld misschien zodanig verschillen van het partijprogramma, dat ze dit niet voor een volle zaal wil toegeven. Daarnaast was ze evenmin vrij van machteloosheid: “De SP doet zijn best, het zijn de andere partijen die niet meewerken. De PVV-motie dat Nederland geen belastingparadijs mag worden genoemd omdat er een functionerend fiscaal systeem bestaat, is daardoor aangenomen.”
‘Falend toezicht’
Engelen was de meest felle forumdeelnemer. “Als de vragen die vandaag worden gesteld tien jaar geleden waren beantwoord, hadden we de financiële crisis kunnen voorkomen. De politiek praat over vluchtelingen, over de staatsschuld en de bedragen waarmee banken uit publiek geld gered moeten worden. Dat is absoluut niet de juiste discussie, het gaat om een economie die wordt aangejaagd door schulden, op basis van wangedrag van bankiers, onder falend toezicht van DNB.”
Vinger aan de pols
Na een dag vol betogen, soms monetair, maatschappelijk of machteloos, blijft de vraag hangen of de verlangde verandering tot stand gaat komen. Is er wat veranderd sinds twee jaar geleden DNB zei dat ze de vinger aan de pols van de geldschepping houden, terwijl de patiënt op de IC thuishoort? Dagvoorzitter Van Houts geeft hoop: “We hebben de voorstelling Door de Bank Genomen ook gespeeld bij DNB, met directeur Knot en commissaris Rinnooy Kan in het publiek. We vroegen na afloop of het verhaal herkenbaar was en het antwoord luidde bevestigend. Toen vroegen we waarom burgers dit niet verteld wordt. Het was lang stil en toen werd gezegd dat het niet de bedoeling was mensen ongerust te maken. Maar ik kan u verzekeren: er is nu meer transparantie.”
=VjG-commentaar
In dit commentaar benoemen we vanuit Verhuis je Geld enkele mogelijkheden die de burger heeft om de politiek en de financiële sector signalen te blijven geven van de gewenste verandering:
- het verbod op de term belastingparadijs roept de vraag op wie dit handhaaft, wat de sanctie is en waarom artikel 7 van de Grondwet terzijde wordt geschoven. Voor wie zich aan het verbod wil houden kan een alternatieve term handig zijn. Omdat het woord denkbeeldig wordt weggepiept, kan dat alternatief zijn: belastingpiep
Wordt belastingpiep, het legale alternatief
voor belastingparadijs?
- voor burgers en politici geldt: volg altijd je eigen normen, waarden en doelen. Gebruik het gedrag van anderen dus niet als excuus
- maak bewuste keuzes voor bedrijven die jouw klandizie waard zijn, niet alleen op het gebied van voedsel, vervoer of energie, maar ook bij financiële diensten
- lees kritisch de media en geef uiting aan je mening in een commentaar en in je berichten op sociale media
- zorg dat je geïnformeerd blijft over onderwerpen die je relevant vindt, via websites die je vertrouwt. Bij Verhuis je Geld blijven we natuurlijk aanspreekbaar op een zorgvuldige en relevante berichtgeving, evenals de verbonden pagina’s op Facebook en Twitter van Mijn Geld Telt
- als je je zorgen maakt over de kwaliteit van lucht, water en voedsel, de humaniteit van de zorg of de stabiliteit van het financiële systeem, stem dan niet op een partij die om electorale reden een koppeling maakt tussen moslims, vluchtelingen en misdaad.
Cartoon van beeldverslaggever Margreet de Heer.
Naschrift
Ook de collega’s van Follow the Money doen verslag van het symposium.
Kroonlid
wetenschapper en bestuurslid van Ons Geld, draait het om bewustwording. “Ik voelde liefdesverdriet toen ik ontdekte hoezeer het geldsysteem faalt. Het is net als water voor een vis, zo vanzelfsprekend dat je het niet ziet.”
maar ook oplossingen. Allerlei vragenstellers zijn het erover eens dat één oplossing centraal moet staan, terwijl ze over de inhoud van die oplossing van mening verschillen. Oproepen met webadressen gaan kriskras door de zaal. Met ontwapenende nuchterheid bundelt discussieleider Frederique de Jong de diversiteit van de intenties. Deze is ergens hoopgevend en varieert van lokale geldsystemen als de 
nummer gewoon mee als je van bank verwisselt) is enerzijds heel handig en zou veel mensen het makkelijker maken om over te stappen. Van de andere kanten: wil je echt dat een of ander in het Kremlin gelanceerd en razendsnel via Facebook verspreid paniekverhaal leidt tot een ‘run on the bank’ doordat op een nacht opeens de helft van de rekeninghouders weg loopt? Ik vrees dat dit alleen goed kan als het geleidelijk gaat, one mind at a time.
Omdat de organisatie volgens toezichthouder DNB niet als bank mag worden beschouwd, zet de redactie van Verhuis je Geld dit er expliciet bij: 
Verhuis je Geld 