“Het huidige financiële systeem is een publiek-privaat partnerschap. De overheid vervult de rol van toezichthouder en monetaire autoriteit, maar houdt zich helaas afzijdig van geldschepping.” Dat zei de Britse journalist Martin Wolf, afgelopen dinsdag tijdens een bijeenkomst in Felix Meritis.”

Vlnr: Boonstra (Rabobank), Boot (UvA) en Wolf.

Dramatisch

Wolf wordt als chief economic commentator van de Financial Times, beschouwd als een zeer invloedrijk financieel-economisch journalist. In zijn boek ‘The shifts and the shocks’ betoogt hij dat een nieuwe crisis waarschijnlijk is en dat daarna publieke geldschepping de enige uitweg is. De nu ontstane situatie is historisch verklaarbaar en voor de toekomst dramatisch.”

Verkiezing van Trump

Zo zijn de kwantificeerbare kosten van de economische crises volgens Wolf te vergelijken met die van een langdurige wereldoorlog. “Daarnaast zijn er nog kosten die voortkomen uit de schade die is toegebracht aan de legitimiteit van politieke, bestuurlijke en financiële instanties. Dit leidt bijvoorbeeld tot de opkomst van populisme, zoals onder meer uit de verkiezing van Donald Trump is gebleken.”

Sector lobbyt met succes

Bankiers zijn volgens Wolf een soort ambtenaren geworden met een topsalaris. “Omdat we het financiële.systeem niet meer vertrouwen, wordt een dijk aan regels opgeworpen. Die vormen dan wel een blok aan het been, maar fundamenteel verandert er niets.
En de sector zal met succes lobbyen tegen allerlei noodzakelijke maatregelen, zoals geldschepping door de overheid.”

Ondeskundige media

Hoogleraar Arnoud Boot van de UvA beschreef de standvastigheid van de Svenska Handelsbanken. “In de aanloop naar de crisis van 2008 was dit de enige bank die niet vluchtte in onroerend goed, terwijl dat door iedereen veilig werd geacht. De prijzen waren zeventig jaar blijven stijgen. Door gebrek aan deskundigheid in de journalistieke en sociale media werden ze zwaar onder druk gezet.”

Geldschepping niet lucratief

Ook vertegenwoordigers van ING en Rabobank namen deel aan het debat. Teunis Brosens van ING betoogde dat de term kredietcrisis impliceert dat er niets aan de hand is met het financiële systeem. Wim Boonstra van de Rabobank hield het publiek voor dat banken zeer verantwoord opereren en dat hun geldscheppende rol helemaal niet lucratief is.

Duurzame financiële sector

De organisatie van de avond was in handen van Sustainable Finance Lab, een informeel netwerk van wetenschappers die ijveren voor een duurzaam karakter van de financiële sector. Oprichters Herman Wijffels (ex-Rabobank), Klaas van Egmond (kroonlid SER) en Peter Blom (Triodos Bank) waren in de zaal aanwezig.

= VjG-commentaar =

De mening van Wolf is weinig verrassend en tegelijk van grote waarde. Het is te hopen dat hij door zijn machtspositie als onderdeel van de media, enige invloed heeft op het beleid. Boot behandelde een case waarover Verhuis je Geld al eerder schreef. Dat grote banken bereid zijn tot een dialoog over hun rol is lovenswaardig, hoopgevend en moedig.

Machinerie

De opvatting van Brosens dat geld en krediet los van elkaar staan is merkwaardig. De kredietcrisis was weliswaar geen oorzaak – wel een symptoom van een groot probleem en de aanleiding tot het blootleggen daarvan. Een vergelijking met het beruchte Watergateschandaal dient zich aan. Het was niet de inbraak in gebouw Watergate die toenmalig president Nixon de das om deed, maar de hele machinerie van corruptie daaromheen.

Immense taak

De opvatting van Boonstra dat banken hun geldscheppende rol met tegenzin vervullen, lijkt een slimme vorm van reframing. In werkelijkheid bezorgt hij hiermee organisaties als Ons Geld een extra argument om de geldschepping bij banken weg te halen. De kans voor open doel wordt een niet van sarcasme gespeende redenering: “Banken, bedankt dat jullie zo nederig, behulpzaam en belangeloos dit zware offer hebben gebracht, we zullen jullie snel ontlasten van deze immense taak.”

Zo’n riskante activiteit als geldschepping mogen we niet overlaten aan instituten die zich recent zwaar hebben misdragen. Dat stelt een video van de Britse organisatie Positive Money. De organisatie ziet nog andere prioriteiten om te zorgen dat de sociale, economische en ecologische omgeving wordt veiliggesteld.

Schuldenvrij geld

Positive Money wil geldschepping in publieke handen brengen en heeft daarnaast nog twee andere maatregelen. De organisatie pleit voor schuldenvrij geld en voor onderscheid tussen geld in de financiële wereld, dat vaak virtueel van aard is, en in de echte economie.

Eigenbelang of beleid?

Geldschepping door een orgaan dat transparant opereert en onder democratisch toezicht staat, betekent dat dit met meer zorgvuldigheid gebeurt. In particuliere handen is de kans groot dat de hoeveelheid geschapen geld vooral afhangt van eigenbelang en toeval, in plaats van beleid in het algemeen belang. Dit verergert problemen.

Schuldenvrij geld betekent dat geldschepping niet langer uitsluitend plaatsvindt door het geven van leningen. Dan zorgt het op peil houden van de geldhoeveelheid niet meer voor een verstikkende greep van rente op de samenleving.

Constructief effect

Als geld eerst in de reële economie beland, ontstaat ruimte om burgers tegemoet te komen met belastingverlaging en collectieve

EU2017EE Estonian Presidency, CC BY 2.0 , via Wikimedia Commons

voorzieningen. Dat geeft meer werkgelegenheid en heeft dus een constructief effect op de economie. In de financiële sector heeft de geldhoeveelheid een meer destructief karakter, als een soort plaag.

In plaats van virtueel geld pompen in de financiële wereld, is het veel beter om geld (geschapen door de centrale bank) in de reële economie te laten circuleren. Dit opiniestuk in Newsweek beschrijft dat aan de hand van een speech van de Britse premier May.

Zoeken naar een IBAN, een rekening delen, chatten, foto’s gebruiken en betalen aan iemand waarvan je alleen een telefoonnummer hebt. Dat kan allemaal met de nieuwe betaal-app Florin. Daarnaast kijkt Verhuis je Geld kort naar de consequenties van de verkiezingsuitslag in Amerika.

Versleuteld

“De crisis van 2008 heeft duidelijk gemaakt dat de financiële sector niet kan worden gezien als een economisch eiland, maar in plaats daarvan een fundamenteel en infrastructureel onderdeel vormt van de economie.” Zo begint de samenvatting van het recente WRR-rapport Samenleving en financiële sector in evenwicht.

Dominantie

De WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) pleit in het rapport dat gratis kan worden gedownload, voor een betere verhouding tussen sector en samenleving. Hierbij doet zich een drietal problemen voor. Twee daarvan zijn de grote dominantie (lees machtspositie) van de sector en de grote kortzichtigheid die voortkomt uit perverse prikkels.

Evenwicht

Ook is er de ‘inherente instabiliteit’ van de sector. Dat wordt betiteld als afzonderlijk probleem, maar is natuurlijk een onontkoombaar gevolg van de andere twee factoren. Ook het pleidooi voor evenwicht tussen sector en samenleving heeft iets opmerkelijks. De sector is geen tegenspeler, maar onderdeel van de samenleving. Net als zorg, onderwijs, politie en bedrijfsleven. Het is de sector zelf die in evenwicht moet komen om zijn rol goed te vervullen.

Geldschepping

Het rapport maakt in een aantal opzichten een authentieke en transparante indruk. Al komt het woord geldschepping er helaas niet in voor. Wellicht wordt deze hete aardappel nog even doorgeschoven. En … wellicht is de eerstgenoemde factor (de zogenaamde dominantie) daar niet geheel vreemd aan.

VjG-kort

_Ons Geld op bezoek bij WRR

Toevallig de dag voor publicatie van het rapport had de WRR bezoek van de stichting Ons Geld die vindt dat geldschepping bij de overheid thuishoort. De presentatie van bestuurslid Edgar Wortmann is hier te zien.

_Overstaptiendaagse

Speciaal voor wie overweegt van betaalrekening te veranderen is tot en met 11 november de Overstaptiendaagse.