door prof. dr A.H. Kleinknecht (Economics of Innovation, TU Delft)

Tijdens de bijeenkomst in het Mozeshuis sprak Alfred Kleinknecht o.a. over het feit dat banken ons ingelegde spaargeld kunnen vermenigvuldigen met (ongeveer) 10. Wij vroegen hem om een uitleg:

Dit verschijnsel is al oeroud, zo oud als het bankwezen. Banken weten uit ervaring dat gemiddeld maar weinig spaarders hun spaargeld contant willen opnemen. Stel nou dat uw oma 1.000 euro op een spaarrekening inlegt. De bank mag daarvan 900 uitlenen, 100 euro moeten ze in reserve houden, want een enkele keer wil een omaatje daadwerkelijk spaargeld weer opnemen. In normale tijden – als we de banken vertrouwen – blijkt een reserveratio van 10% ruim voldoende.

Wat gebeurt nu vervolgens? De bank verstrekt met de 1.000 euro spaargeld van uw oma 900 euro krediet, 100 euro gaan naar de reserve. Vervolgens komt een belangrijke stap: de ontvanger van het krediet gebruikt die 900 om iemand te betalen. Daardoor ontstaat opnieuw een deposito op iemands bankrekening – en van dit deposito moet de bank weer 10% in reserve houden en mag ze 90% (810 euro) nieuw krediet verstrekken. Met deze 810 krediet betaalt iemand weer iemand anders. Op de rekening van die iemand anders ontstaat weer een deposito van 810, waarvan weer 10% in reserve moet worden gehouden, enzovoorts. Als we de hele keten afwerken en alles optellen, dan blijkt dat de 1.000 Euro van uw oma uiteindelijk een kredietruimte van 10.000 euro hebben geschapen! Dit illustreert hoe belangrijk vertrouwen is voor een bank: als we de bank niet meer vertrouwen en allemaal ons spaargeld opeisen, dan heeft de bank binnen de kortste tijd een groot probleem. Alleen al een gerucht kan dan als ‘self-fulfilling prophecy’ werken!

Zo verdienen banken hun geld: u krijgt op dit moment wellicht 2-3% rente op uw spaartegoed. De bank leent dat geld voor 3,5-7% als hypotheek uit (of voor een nog hogere rente voor consumentenkrediet; of nog hoger als u rood staat!). Als uw spaargeld tien keer kan worden uitgeleend, dan kun je aardige bankgebouwen neerzetten. Dit betekent ook: als u uw spaargeld naar een maatschappelijk verantwoorde bank (Triodos of ASN Bank) overbrengt, dan heeft dit veel meer effect dan u wellicht had gedacht!