“Schoonheid verdrijft wreedheid” zegt een tekst in de kelder van het voormalige kantoor van ABN AMRO aan de Nieuweweg in Leeuwarden. Hier is nog tot 1 januari de expositie Naar Nobel Geld, een initiatief van de gepensioneerde ondernemer Jürgens Redczus. Hij wil zijn kinderen een wereld nalaten waarin ze als vrij mens kunnen leven. “Dat lukt niet zonder de financiële sector ingrijpend onder handen te nemen.”
Niemand meer meester of knecht
Hij noemt zichzelf deontloog en zoekt naar een praktische uitwerking van ethische maatstaven. Redczus: “Zolang iemand waar ook ter wereld meester of knecht is, kunnen we niet spreken van een vrije mens en ook niet van een beschaving,” De beroemde kunstenares Ans Markus, voelde zich aangesproken door deze boodschap en besloot elders in het pand te exposeren. Deze werken maken deel uit van de schilderijencyclus ‘verborgen verdriet’ over mannen die een last meedragen waar de wereld geen weet van heeft.
Rente en privileges
Waar tegenwoordig bedrijven strijden om marktaandeel waren het vroeger vorsten die oorlog voerden om land. Redczus schetst hoe dat ging: “Ze hadden geen geld om huursoldaten te betalen, dat kregen ze te leen van rijke inwoners die daarvoor invloed eisten. De overheid had het geweldsmonopolie, dus de oorlog werd gevoerd uit naam van de vorst. Geld en geweld raakten verweven toen de rijken gingen profiteren het geldmonopolie. Valsemunterij werd volop bedreven, maar alleen als je arm was werd je daarvoor vervolgd.
En zo werd het geldsysteem omgeven met privileges en doordrenkt van rente. Ongeveer de helft van de consumentenprijs bestaat vandaag de dag uit rente die door de winkelier, tussenhandel en fabrikanten wordt betaald en in de prijs doorberekend.
Geen bank vraagt toestemming
Dat feodale verhoudingen ook nu nog steeds bestaan is onder meer te zien aan de wijze waarop banken opereren. Ze beweren dat ze eigenaar zijn geworden van het geld dat je inlegt en dat je alleen maar een vordering hebt voor dat bedrag. Redczus wil dat banken eerst persoonlijk aan hem toestemming vragen voordat zijn geld wordt gebruikt, voor welk doel dan ook. Omdat geen enkele bank dit toezegt heeft hij momenteel geen bankrekening, daarom werd hem geen uitkering toegekend en ook geen AOW.
Jürgens Redczus: … koperen muntjes omsmelten tot een bevrijdingsklok …
Stuiveractie
Behalve de expositie leidt Redczus ook een project voor het inzamelen van koperen munten. “Veel mensen hebben nog stuivers en centen uit het tijdperk van de gulden liggen. Van de munten die we ontvangen wil ik een deel gebruiken om een koperen klok van te smelten, de rest dient om de klokkengieter te betalen. De gemeente heeft inmiddels een klokkenstoel gemaakt waarin de klok kan worden opgehangen, we zijn op de goede weg.”
Bevrijding
“De klokkenstoel is aangebracht in de naburige Blokhuispoort, het pand waar tijdens de bezetting een Huis van Bewaring was gevestigd waaruit in 1944 tientallen verzetstrijders konden ontsnappen dankzij een spectaculaire bevrijdingsactie. Indertijd was het afstaan van metaal verplicht omdat de Duitsers er wapens van smolten, nu gebeurt het vrijwillig en maken we een bevrijdingsklok.”
Edel geld
Doel van deze activiteiten is het versterken van de mienskip, het Friese woord voor gemeenschap. “Op dit moment is bijna alle geld onedel van aard omdat machtsverschillen worden vergroot. Bij lokale ruilsystemen is sprake van edel geld, er is nog steeds verschil tussen rijk en arm.”
Iedereen een nobelprijs
Vanaf het moment dat tarieven op tijd worden gebaseerd, betalen we allemaal een nobelprijs. “Lokale ondernemers kunnen daaraan meedoen, zij maken deel uit van de lokale gemeenschap. Grote bedrijven kunnen dat niet, zij krijgen dan ook geen klanten meer, hun rol raakt uitgespeeld. Dan is er geen ongelijkwaardigheid meer: iedereen krijgt elke dag evenveel tijd. En dat kan binnenkort ook echt: wil je een stuk kaas, betaal dan boer Gjalt Tjeerdsma uit Beetsterzwaag door te helpen bij het maken van kaas.”
Basisinkomen aan tijd
Zo blijft het ontvangen van de Nobelprijs (met hoofdletter) een heel bijzonder gebeuren, terwijl het betalen van een nobelprijs in de visie van Redczus voor iedereen is weggelegd. En daarmee is automatisch het veelbesproken basisinkomen ingevoerd. Zonder enige wetswijziging, zelfs zonder politiek compromis of andere vormen van gekonkel: iedereen krijgt per dag officieel 24 uur uitgekeerd, 365 dagen per jaar, onvoorwaardelijk.
Twee stenen in de gevel van het gebouw van de expositie vertellen dat het pand lang geleden al een financiële bestemming had.
Bezoek expositie
De expositie Naar Nobel Geld is nog tot 1 januari te bezoeken in het pand van Zienn, Nieuweweg 3 in Leeuwarden. De openingstijden zijn dagelijks van 10 tot 17u, behalve maandag (gesloten) en donderdag (tot 21u). Volgend jaar zijn locaties in Groningen, Beetsterzwaag en Ameland aan de beurt.
Efficiencydruk
Kroonlid
wetenschapper en bestuurslid van Ons Geld, draait het om bewustwording. “Ik voelde liefdesverdriet toen ik ontdekte hoezeer het geldsysteem faalt. Het is net als water voor een vis, zo vanzelfsprekend dat je het niet ziet.”
maar ook oplossingen. Allerlei vragenstellers zijn het erover eens dat één oplossing centraal moet staan, terwijl ze over de inhoud van die oplossing van mening verschillen. Oproepen met webadressen gaan kriskras door de zaal. Met ontwapenende nuchterheid bundelt discussieleider Frederique de Jong de diversiteit van de intenties. Deze is ergens hoopgevend en varieert van lokale geldsystemen als de 
Bregman realistisch utopist
en nu op een gevarieerde doelgroep worden afgestemd. Een artikel op Indiegogo stelt dat crowdfunding hiermee zodanig wordt gepersonaliseerd dat 
Omdat de organisatie volgens toezichthouder DNB niet als bank mag worden beschouwd, zet de redactie van Verhuis je Geld dit er expliciet bij: 
een 
Verhuis je Geld 