VjG-commentaar: symposium Ons Geld in Carré

Terwijl de energietransitie alle aandacht trekt worden ongemerkt de geesten ook steeds rijper voor een revolutie in het financiële systeem. Helaas heeft de publicatie van het WRR-rapport Geld en schuld er nog niet toe geleid dat machtsverhoudingen en argumenten eendrachtig in dezelfde richting wijzen. Over de vraag wat te doen confereerde Ons Geld gister in theater Carré.

Toename van giraal geld

In de loop der jaren is de wijze van geldschepping in Nederland steeds verder af komen te staan van wat nodig en maatschappelijk gewenst is. Er is een sterke toename van het aandeel giraal geld in de geldhoeveelheid, publieke opties voor sparen en betalen zijn verdwenen en het bankenlandschap wordt steeds uniformer.

Burgerinitiatief

Dat zegt het rapport Geld en schuld van de WRR dat is opgesteld in opdracht van de minister van Financiën, op verzoek van de Tweede Kamer. Dit gebeurde bij een Kamerdebat dat plaatsvond toen het burgerinitiatief Ons Geld, met een pleidooi voor publieke geldschepping, meer dan 120.000 handtekeningen had gekregen. De WRR heeft tot taak de regering gevraagd en ongevraagd te adviseren en het kabinet heeft de plicht om te reageren op de adviezen.

Hoge schuldenniveaus

Op het podium van Carré schetsten Arnoud Boot en Josta de Hoog van de WRR wat de belangrijkste problemen zijn. In Nederland zijn schuldenniveaus van particulieren opvallend hoog, daarnaast vertoont de waarde van kredieten sterke fluctuaties. Dit zorgt er mede voor dat het herstel van een eventuele crisis veel langer duurt dan in omringende landen. Banken worden steeds commerciëler en tegelijk zijn de publieke gevolgen van hun handelen steeds groter. als gevolg daarvan is het publieke belang van geldschepping onvoldoende gediend, terwijl banken een grote rol spelen bij het betaalverkeer en het verstrekken van leningen.

Arnoud Boot en Josta de Hoog van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid: “Onderzoek nodig naar de haalbaarheid van een publieke betaalbank.”

Meer diversiteit

“Dat schuldengroei nog steeds fiscaal gestimuleerd wordt is heel ernstig voor de stabiliteit van ons financiële systeem”, aldus Boot. “Daarom moet de schuldengroei getemd worden en we bevelen aan onderzoek te doen naar de haalbaarheid van een publieke betaalbank.” Verder moet Nederland beter worden voorbereid op en volgende crisis en de financiële sector moet meer diversiteit krijgen. Dit laatste wordt niet toegelicht, waarschijnlijk wordt bedoeld dat er meer spelers op de financiële markt komen en dat hun aanbod transparantie vertoont, zodat het vergelijkbaar is. Zo krijgen particulieren en bedrijven die een financiële dienstverlener zoeken meer keuzevrijheid en een sterkere positie.

Digitale portemonnee voor iedereen

Tijdens de bankencrisis werden neoliberale partijen ineens voorstander van overheidsingrijpen, stelde Mahir Alkaya, lid van de Tweede Kamer voor de SP en indiener van de initiatiefnota Veilig sparen en betalen. “U snapt dat alleen machtige bedrijven daarop kunnen rekenen, de burger niet. Banken maken nu al weer miljardenwinst en als het straks misgaat mogen wij de rekening betalen. Wat mij betreft moeten banken failliet kunnen gaan, eigenlijk doe ik dus als socialist een beroep op marktwerking. Iedere inwoner van Nederland krijgt volgens mijn voorstel een digitale portemonnee om betalingen te doen. In het WRR-rapport kunt u lezen dat dit een disciplinerend effect zal hebben op banken zodat ze op een meer verantwoorde wijze zullen opereren.”

Mahir Alkaya van de SP achter het spreekgestoelte, met aan tafel vlnr: Jacqueline Haarsma van Ons Geld, moderator Antoinette Hertsenberg, Paul Buitink van stichting Full Reserve (Depositobank) en Edgar Wortmann van Ons Geld.

Geduld en empathie

Bij de discussie leek het er soms op dat de deelnemers een verschillende taal spraken. Er was waardering voor Arnoud Boot die op symposia van Ons Geld met veel geduld en empathie zijn inbreng levert. Tegelijk is Boot iemand die oproept tot verantwoordelijkheid als hij vindt dat het idealisme van Ons Geld ontspoort. Terwijl Ons Geld de noodzaak van maatregelen benadrukt, wijst Boot op de haalbaarheid. Het doet denken aan een arts op de afdeling spoedeisende hulp die zegt “Sorry, ik begrijp dat u dringend hulp nodig hebt bij een hartaanval, maar door bezuinigingen zijn we onderbezet en kunnen we niets doen.”

Verteller Boban Braspenning over zijn kinderboek Het Bankenwezen.

Vluchtelingenstroom draait om

En op zich is ook het logisch dat Ons Geld protesteert als de WRR stelt dat hyperinflatie geen gevolg is van publieke geldschepping. “Een woord dat voor iedereen een schrikbeeld is staat volkomen ten onrechte in een officieel rapport. Waar was dat voor nodig?!” Het kalme antwoord van Boot: “We moeten alles onderzoeken, dat hoort erbij.” Het is dan wel te hopen dat de WRR ook schrikbeelden benoemt die zouden kunnen optreden als de geldschepping niet in publieke handen komt. Bijvoorbeeld: de vluchtelingenstroom draait om als er geen geldsysteem meer is. Europeanen wagen hun leven door met gammele bootjes de Middellandse Zee over te steken om in Afrika op een stukje land autarkisch te gaan leven.

Ook toneelgezelschap De Verleiders was aanwezig in Carré.

Geslaagd experiment

De uitzonderingspositie die banken hebben gekregen bracht ook nog een overpeinzing teweeg. Gezien het feit dat de sector veel macht krijgt die niet in banen wordt geleid, dat woekerwinsten worden gemaakt door gratis gebruik van een financiële infrastructuur en dat fiasco’s de facto worden afgewend, genieten banken eigenlijk een soort basisinkomen. Omdat dit nu al een aantal jaar duurt is er blijkbaar sprake van een geslaagd experiment. Al kan daar natuurlijk pas echt sprake van zijn als ook andere bedrijven en burgers dat genot toebedeeld krijgen.

Eerdere stukken op Verhuis je Geld over Ons Geld en de WRR:

• Als vissen die water ontdekken
• ‘Waarom wist ik dat niet?’
• WRR: ‘Solide financiële sector nodig’